Кыргызстандын жарандык коому Юстиция министрине кайрылуу жолдошту

Кыргызстандын жарандык коом өкүлдөрүнүн Кыргыз Республикасынын Юстиция министри Аяз Баетовго кайрылуу жолдошту.

Кайрылуунун текстин толугу менен беребиз:

Урматтуу Аяз Батыркулович!

Кыргызстандын жарандык коом өкүлдөрүнүн атынан Сизге кайрылууга 2023-жылдын 3-октябрында Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Укук тартиби, кылмыштуулук менен күрөшүү жана коррупцияга каршы аракеттенүү боюнча комитетинде, Жогорку Кеңештин депутаттары Н. А. Нарматова, Ж. Э. Садырбаева, Г. О. Култаева жана башкалар демилгелеген “Кыргыз Республикасынын айрым мыйзам актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндөгү” Кыргыз Республикасынын Мыйзам долбоору (Кыргыз Республикасынын “Коммерциялык эмес уюмдар жөнүндөгү” мыйзамы жана Кылмыш-жаза кодекси) каралып, жактырылганы себеп болду.

Сизге белгилүү болгондой, депутаттардын бул мыйзам долбоору  коомчулукта катуу резонанс жаратты, анткени мыйзам долбоорунун жоболору Кыргыз Республикасынын Конституциясы жана эл аралык келишимдер менен кепилденген адамдын биригүүгө болгон укуктары менен эркиндиктерин олуттуу түрдө чектейт. Бул мыйзам долбоорун кабыл алуунун тобокелдиктери ар кандай укуктук анализдерде, юристтер, эл аралык эксперттер, коммерциялык эмес уюмдар, анын ичинде “Адилет” Укуктук клиникасы” коомдук фонду тарабынан даярдалган макалаларда, ошондой эле укук аркылуу демократия үчүн Европа комиссиясынын (Венеция комиссиясы) жана ЕККУнун Демократиялык институттар жана адам укуктары боюнча бюросунун (ЕККУ/ДИАУБ) 2013-жылы Жогорку Кеңештин депутаттары демилгелеген ушундай окшош мыйзам долбооруна карата даярдалган биргелешкен алдын ала корутундусунда да бир нече жолу белгиленген. ЕККУнун Демократиялык институттар жана адам укуктары боюнча бюросунун өтүнүчү менен бул мыйзам долбоору боюнча¹ 2022-жылдын 12-декабрында Өзгөчө убактылуу корутунду даярдалган. Бул тууралуу саясий жана коомдук ишмерлер, депутаттар, эл аралык уюмдардын өкүлдөрү интервьюларда өз пикирлерин айтышкан.

_______________________

[1] Варшава, 2022-жыл, 12-декабрь Корутунду номери: NGO-KGZ/451-452/2022 [NR] “КОММЕРЦИЯЛЫК ЭМЕС ЖАНА ӨКМӨТТҮК ЭМЕС УЮМДАР ЖӨНҮНДӨ” МЫЙЗАМ ДОЛБООРУ БОЮНЧА ЖАНА “ЧЕТ ЭЛДИК ӨКҮЛДӨР” ЖӨНҮНДӨ ДОЛБООРГО ӨЗГӨРТҮҮЛӨР БОЮНЧА ӨЗГӨЧӨ УБАКТЫЛУУ КОРУТУНДУ

Ошол эле учурда Сизге белгилүү болгондой, Министрлер Кабинетинин Төрагасынын буга чейинки 2021-жылдын 19-июнундагы № 290 буйругу менен жогоруда аталган мыйзам долбоору боюнча Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин, анын ичинде Кыргыз Республикасынын Юстиция министрлигинин позициясын эске алуу менен даярдалган корутундусу жактырылган.

Ошентип, КР Министрлер Кабинетинин корутундусунда өкмөттүк эмес уюмдардын пикири менен шайкеш келген терс кесепеттерге басым жасоо менен бир катар сын-пикирлер жана сунуштар көрсөтүлгөн:

1. Сунушталган жоболордун так эместиги.

2. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында коммерциялык эмес уюмдун уставдык максаттарына карама-каршы келген ишти жүзөгө ашырууга тыюу салуу каралган.

3. Прокуратура органдары коммерциялык эмес уюмдарга көзөмөл жүргүзбөйт.

4. Кыргыз Республикасынын Граждандык кодекси менен карама-каршылыктар.

5. Коммерциялык эмес уюмдардын ишин көзөмөлдөө, анын ичинде финансылык отчеттуулукту текшерүү, мындай отчеттуулукту түзүү жаатындагы атайын жана тармактык билимдерди талап кылат, Юстиция министрлигинде булар жок. Эгерде сунушталган долбоор кабыл алынса, Юстиция министрлигине анын иштөө мүнөзүнө туура келбеген адаттан тыш олуттуу жумуш жүктөлөт жана анын түзүмүн, анын ичинде штаттык санды кайра карап чыгуу да талап кылынат.

 6. Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин сунушталып жаткан диспозициясы бүдөмүк, бул сунушталып жаткан беренени колдонууга укуктуу субъекттер үчүн кеңири чечмелөө мүмкүнчүлүгүн берет.

7. «Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актылары жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 26-беренесине ылайык, аткарылышы мамлекеттик бюджеттен каржыланууга алып келген ченемдик укуктук актылар, каржылоо булагы анык болгонго чейин кабыл алынууга тийиш эмес. Мындан тышкары, мыйзам долбоорунда долбоорду ишке ашырууга байланышкан финансылык-экономикалык эсептөөлөр камтылган эмес.

Бирок, 2023-жылдын 3-октябрындагы КР Жогорку Кеңешинин комитетинин жыйынында Юстиция министринин орун басары О. К. Сыдыков коммерциялык эмес уюмдарды көзөмөлдөө боюнча ыйгарым укуктарды Юстиция министрлигине берүү боюнча Министрлер Кабинетинин корутундусунун жоболоруна карама-каршы келген позицияны билдирди. Жалпысынан, мыйзам долбоору боюнча Министрлер Кабинетинин мыйзам долбоорунун терс жактарын көрсөтүү менен корутундусунда чагылдырылган позиция айтылган эмес.

Ошону менен бирге, бул мыйзам долбоору пайда кылган кеңири терс резонанска карабастан, Кыргыз Республикасынын атынан ыйгарым укуктуу органдар демилгеленген мыйзам долбоору боюнча корутунду алуу үчүн, укук аркылуу демократия үчүн Европа комиссиясына — конституциялык мурастын принциптерин: демократияны, адам укуктарын жана мыйзам үстөмдүгүн ишке ашыруу боюнча таанылган белгилүү авторитетке кайрыла электиги тынчсызданууну жаратат.

Жогоруда айтылгандарды жана “Кыргыз Республикасынын айрым мыйзам актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндөгү” (Кыргыз Республикасынын “Коммерциялык эмес уюмдар жөнүндө” мыйзамына жана Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексине) КР Жогорку Кеңешинде каралып жаткан Жогорку Кеңештин депутаттары (Н. А. Нарматова, Ж. Э. Садырбаева, Г. О. Култаева ж.б.) демилгелеген мыйзам долбоорунун резонанстарын, коркунучтарын жана тобокелдиктерин эске алуу менен:

1. Бул мыйзам долбоору боюнча КР Юстиция министрлигинин позициясын коомчулукка түшүндүрүүнү;
2. “Кыргыз Республикасынын айрым мыйзам актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндөгү” Жогорку Кеңештин депутаттары (Н. А. Нарматова, Ж. Э. Садырбаева, Г. О. Култаева ж.б) демилгелеген мыйзам долбооруна (Кыргыз Республикасынын “Коммерциялык эмес уюмдар жөнүндө” жана Кылмыш-жаза кодексине) корутунду алуу өтүнүчү менен укук аркылуу демократия үчүн Европа комиссиясына кайрылууну Сизден суранабыз.

Тиркеме: ушул кайрылууну колдогон жарандык коом уюмдарынын тизмеси.